Een goed begin is het halve werk. Als leerkracht is het bouwen aan een veilig klimaat in de klas één van de belangrijkste dingen die je kunt doen. In een prettige sfeer leren kinderen meer. Nu, aan het begin van een nieuw schooljaar, is het waardevol om eens stil te staan bij groepsbinding en een veilig klimaat in de klas. Waarom is groepsbinding zo belangrijk en hoe bevorder je als leerkracht het klimaat in de klas?
Het kan niet missen, de Jip-en-Jannekeborden flitsen voorbij: de scholen zijn weer begonnen! Misschien heb je dit jaar een nieuwe klas? Of zijn er nieuwe kinderen bijgekomen? Zelfs als de klas al een paar jaar dezelfde samenstelling heeft, is het begin van het schooljaar een goed moment om extra aandacht te besteden aan groepsbinding.
Als materiaalmaker komen mijn collega’s en ik regelmatig op scholen. Wat me opvalt, zijn de verschillen in sfeer in de klas. Waarom heerst er in de ene klas zo’n prettige sfeer en schelden de kinderen in een andere klas elkaar de huid vol? En belangrijker: waarom is groepsbinding nou zo belangrijk (naast dat het voor jezelf natuurlijk een stuk prettiger werken is in een rustige, oplettende klas)?
Kinderen leren beter in een veilige klas.
Boaz Bijleveld maakt in zijn boek ‘De Gouden Weken 2.0’ (2019), over de eerste weken van het schooljaar, de link naar de piramide van Maslow om aan te geven welk belang een veilige omgeving creëren heeft. Om tot maximale ontplooiing te komen, moet er eerst aan fysieke voorwaarden (zoals eten, drinken, kleding en onderdak) worden voldaan. Hierbij kun je ook denken aan een goede afwisseling tussen rust en inspanning, zowel geestelijk als lichamelijk. Bij de volgende fasen veiligheid & zekerheid, sociale acceptatie en waardering, voorziet een positief pedagogisch klimaat in de voorwaarden voor leerlingen om zich in deze fasen te blijven ontwikkelen. Goed, maar wat houdt dat nu concreet in?
Wetenschappelijk onderzoeker Marzano toont aan dat een positief pedagogisch klimaat een bijdrage levert aan het verhogen van de opbrengsten. Anders gezegd: Kinderen leren beter in een veilige klas. En dat is wat je als leerkracht wilt, toch? De moeite die jij in je leerlingen stopt, komt dan ook echt bij ze aan. Marzano geeft aan dat belonen van prestatie, erkenning geven en coöperatief leren (samenwerken) structureel bijdragen aan een hoger leerrendement.
Bij het maken van materiaal zijn wij er dan ook op gespitst dat we voldoende samenwerkingsopdrachten opnemen. We laten bijvoorbeeld de kinderen elkaar kort interviewen over relevante thema’s, we doen groepsopdrachten zoals ‘goed ruzie maken’, en ze doen diverse korte rollenspellen. We hebben er zelfs een heel thema van ons lespakket aan gewijd: ‘Kracht van samen’.
'Ja, er is eigenlijk heel veel veranderd, er wordt niet meer gepest en uitgelachen.’
Als wij op scholen komen, krijgen wij regelmatig de vraag: Werkt Krachtbronnen groepsbindend? Als makers hopen we natuurlijk van wel. Maar dit is niet zo makkelijk te meten. Vlak voor de zomervakantie kwam een leerling van groep 7 van een basisschool in Amersfoort, die al twee jaar met Krachtbronnen werkt, ineens uit zichzelf met het antwoord. We waren foto’s aan het maken voor het nieuwe magazine en raakten in gesprek. Het ging over de vraag of er iets was veranderd in de klas in vergelijking met de tijd voor Krachtbronnen. Het meisje zei: ‘Ja, er is eigenlijk heel veel veranderd, er wordt niet meer gepest en uitgelachen. Iedereen luistert ook beter naar elkaar.’ Wow! Wat een bevestiging vanuit die doelgroep waarvoor we al het werk doen: de kinderen!
Toen we dit verhaal vervolgens vertelden aan de directeur die de vraag over groepsbinding had gesteld, concludeerde ze dat antipestprogramma’s en protocollen op deze manier dus overbodig worden. En laat dat nou precies onze visie zijn! Het is een stuk effectiever om preventief te handelen dan om aan symptoombestrijding te doen.
Het is dus belangrijk om gedurende het hele jaar alert te zijn op het geven van waardering aan de kinderen. Bouw ook voldoende samenwerkingsopdrachten in waarbij kinderen worden uitgedaagd. Benieuwd wat Krachtbronnen kan betekenen voor het klimaat in jouw klas? Vraag een gesprek aan met juf Ineke die vanuit haar eigen ervaring vertelt wat Krachtbronnen voor jou kan betekenen.
Omdat we ook lekker praktisch zijn ingesteld, geven we je graag twee leuke oefeningen om gelijk met groepsbinding aan de slag te gaan. Meld je aan voor onze leertips en volg ons op social media om ook geen andere tips te missen! Je krijgt dan twee keer per maand een tip.
Een fijn schooljaar gewenst!
Anke Brokerhof, projectleider Krachtbronnen
Bronnen (en handige literatuur):
