In het maatschappelijk debat is het het gesprek van de dag: door de coronacrisis ligt kansenongelijkheid in de Nederlandse samenleving onder een vergrootglas. Eén van de oorzaken van kansenongelijkheid is een te laag schooladvies. Vaak wordt dit namelijk mede gebaseerd op bijvoorbeeld de taalachterstand en het opleidings- en inkomensniveau van ouders. Daardoor stroomt de leerling niet op het juiste niveau uit, met alle gevolgen van dien. Onderpresteren, onzekerheid, frustratie of juist extreme gedrevenheid kunnen bij de leerling ontstaan. Hoe kun je dit voorkomen? Juf Ineke weet het wel: zorg voor een goede mindset!
Een factor die enorm van invloed is op de leerling is de mindset van de leerkracht. Er is geen leerling die niet wil leren, maar als het verwachtingsniveau te laag ligt, heeft dat invloed op wat de leerling laat zien. Er wordt niet zoveel van hem of haar verwacht, dus waarom je best doen? Jouw mindset is dus cruciaal: leg de lat hoog, daag de leerling uit. Immers, talentontwikkeling is iets anders dan kansengelijkheid. Bij dit laatste staat namelijk het opheffen van de invloed van achtergrondkenmerken centraal. Dat vereist ook aandacht voor kennis en vaardigheden die niet alle leerlingen van huis uit meekrijgen. En het vraagt een open houding om te leren omgaan met verschillen. Hoe betrek je ouders en leerlingen hierbij? Ik doe dat als volgt.
Einstein zei: ‘Ik ben niet bijster intelligent, maar wel heel erg nieuwsgierig!’ We weten allemaal waartoe dat heeft geleid… Het verhaal gaat dat de moeder van Einstein nooit aan hem vroeg hoe hij het had gehad op school. Als ik dat aan mijn leerlingen vertel, roepen ze meteen: ‘oh, juf, dat is zielig!’ Als ze daarna horen wat zijn moeder dan wel vroeg, begint het gesprek. Zijn moeder vroeg namelijk elke dag: 'En, welke vragen heb je gesteld?'. Daarmee wordt voor de leerlingen duidelijk dat je veel leert door vragen te stellen én op onderzoek te gaan. Door veel te lezen en gehoor te geven aan je nieuwsgierigheid word je wijzer. Als leerkracht kun je die nieuwsgierigheid blijven prikkelen. Jouw geloof en verwachtingen dragen bij aan het zelfvertrouwen en motivatie van leerlingen!
Onderwijssocioloog Illias el Haddioui vergelijkt school met een theater, waar de leerkracht optreedt voor zijn leerlingen. Er zijn coulissen waar hij met zijn collega’s overlegt over het script. Maar ook over de verwachtingen die hij heeft van de leerlingen en over de uitdagingen in de (superdiverse) klas! Hoe hij zijn leerlingen kan laten klimmen op hun eigen schoolladder. Willen we ons richten op het gemiddelde? Willen we leerlingen afrekenen op wat ze niet goed kunnen? Willen we gehoorzame burgers kweken op school?
Het hogere doel is toch om elk kind, ongeacht afkomst, te laten groeien en uitstromen op het niveau dat bij hem of haar past? Door deze gespreksruimte te bieden kunnen betere, (lees: gelijke) omstandigheden gecreëerd worden voor de leerlingen. Daar hebben ze recht op! De soft skills die leerlingen nodig hebben om zich te kunnen verhouden tot de verschillende leefwerelden waarin ze zich verkeren – school, peergroup, thuis en de samenleving- moet je kunnen oefenen. Dat kun je het best realiseren in een veilig pedagogisch klimaat in de klas.
Gelijkheid en gelijkwaardigheid zijn verankerd in de grondwet en mensenrechten. En toch is de kloof tussen arm en rijk, laag en hoog opgeleid groter dan ooit. Leerkrachten kunnen in school werken aan kansengelijkheid. Door vanuit hoge verwachtingen zich te richten op de talenten van hun leerlingen en meer maatwerk te bieden. Sensitiviteit voor de superdiversiteit is onmisbaar en hier kunnen zij extra competenties voor ontwikkelen. Zo kunnen allerlei maatschappelijke ontwikkelingen in de lessen besproken worden en komt de (buiten)wereld hopelijk in een veilige klas. Een ruimte waarin leerlingen kunnen oefenen in het stellen van kritische vragen, zonder hierop afgerekend te worden.
Ongelijkheid is onrechtvaardig en in strijd met de kinderrechten en onze eigen wetten. Inzetten op de jonge generatie zou een prioriteit van ons kabinet moeten zijn. Onze toekomst wordt straks door die jonge generatie vormgegeven. Daar is ook verbeelding en creativiteit onmisbaar in. Die toekomst moet je je namelijk ook kunnen voorstellen om ernaar toe te willen werken. Op naar een samenleving waarin de jongere generatie stevig in de sneakers staat!
Tegenwoordig moeten leerlingen zich verhouden tot een enorme diversiteit in de samenleving. Deze komt echter niet meer overeen met hun leefwerelden van thuis, de peergroup en school. De uitdaging voor jullie is juist en vooral nu deze leefwerelden met elkaar te verbinden. En dat in deze onvoorspelbare tijd! Met deze lesbrief, geschikt voor afstandsonderwijs, kun jij als leerkracht die leefwerelden met elkaar verbinden en een positieve bijdrage leveren aan de pedagogische dynamiek in je klas.
Ook werken aan kansengelijkheid met je school? Meld je dan aan voor onze training Gelijke kansen! In vier bijeenkomsten nemen wij je mee in hoe je een veilig sociaal pedagogisch klimaat creëert, waarin elk kind dezelfde kans krijgt zijn identiteit volledig te ontwikkelen.
als het gaat om (on)gelijke kansen, is er genoeg leesvoer beschikbaar. Voor jou als leerkracht, maar ook voor de kinderen. Ik heb een aantal pareltjes gevonden, je leest ze hier.
Dit artikel is geïnspireerd door Ilias El Hadioui en zijn onderzoeksteam.
Bron: Hadioui el, Iliass, e.a., Switchen en Klimmen, Amsterdam: Uitgeverij Van Gennep, 2019
materiaalmaker primair onderwijs en leerkracht
